Công pháp quốc tế: 40 câu hỏi ôn tập (có đáp án)

Câu 1: Định nghĩa luật quốc tế.

Luật quốc tế là tổng hợp các nguyên tắc và quy phạm điều chỉnh quan hệ giữa các chủ thể của luật quốc tế với nhau (trước tiên và chủ yếu giữa các quốc gia) trong mọi lĩnh vực của đời sống Quốc tế mà chủ yếu là lĩnh vực chính trị hoặc các khía cạnh chính trị của các mối quan hệ đó. Trong trường hợp cần thiết Luật quốc tế đc đảm bảo thi hành bằng những biện pháp cưỡng chế riêng lẻ hoặc tập thể do chính các chủ thể của Luật quốc tế thực hiện hoặc bằng sức mạnh đấu tranh của nhân dân và dư luận tiến bộ trên thế giới.

Câu 2: Lịch sử hình thành và phát triển của Luật quốc tế. (Không tách rời mà gắn liền với lịch sử nhà nước và pháp luật thế giới).

1. Luật quốc tế cổ đại.

Luật quốc tế cổ đại hình thành đầu tiên ở khu vực Lưỡng Hà (lưu vực hai con sông Tigrơ và Ơphrat) và Ai cập (khoảng cuối thế kỷ 40 đầu thế kỉ 30 TCN), rồi sau đó là một số lĩnh vực như Trung quốc và ở phương Tây như Hi Lạp, La Mã… Hình thành trên nền tảng kinh tế thấp kém, quan hệ giữa các QG yếu ớt, rời rạc, lại bị cản trở bởi các Điều kiện tự nhiên và phát triển xã hội rất hạn chế nên Luật quốc tế thời kì này mang tính khu vực khép kín, với nội dung chủ yếu là luật lệ và tập quán về chiến tranh và ngoại giao. Bên cạnh đó còn một số quy định của Luật nhân đạo (trong Luật Manu của Ấn độ cổ đại) như quy định cấm dùng vũ khí tẩm thuốc độc, vũ khí gây đau đớn quá mức cho đối phương. Thời kì này chưa hình thành ngành khoa học pháp lí quốc tế. Luật quốc tế ở thời kỳ này chủ yếu điều chỉnh các quan hệ chiến tranh mang tính khu vực và kết thúc bằng các hòa ước.

2. Luật quốc tế trung đại.

Luật quốc tế có những bước phát triển mới với sự xuất hiện của các quy phạm và chế định Luật biển, về quyền ưu đãi miễn trừ ngoại giao, xuất hiện cơ quan đại diện ngoại giao thường trực của các quốc gia này tại quốc gia khác (đầu tiên là vào năm 1455). Nhờ kinh tế phát triển nên các quan hệ quốc tế của quốc gia đã vượt khỏi phạm vi khu vực, mang tính liên khu vực, liên quốc gia. Trên bình diện chung, bắt đầu hình thành một số trung tâm Luật quốc tế (ở Tây Âu, nga, Tây- Nam Địa Trung Hải, Ấn Độ, Trung Hoa) và khoa học Luật quốc tế thế kỉ XVI với những học giả và tác phẩm tiêu biểu như “Chiến tranh và hòa bình” năm 1625, “Tự do biển cả” năm 1609 của Huy gô G. Rotius (Hà Lan).

3. Luật quốc tế cận đại.

Luật quốc tế cận đại ghi nhận sự hình thành của các nguyên tắc mới của Luật quốc tế như nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. Luật quốc tế phát triển trên cả hai phương diện, luật thực định (với sự xuất hiện các chế định về công nhận, kế thừa quốc gia, bổ sung nội dung mới của Luật ngoại giao, lãnh sự, Luật lệ chiến tranh…) và khoa học pháp lí quốc tế (với sự tiến bộ, phong phú của các quy phạm, các ngành luật cũng như kĩ thuật lập pháp, sự phù hợp của nội dung các quy định của Luật quốc tế trước những thay đổi về cơ cấu xã hội cũng như phát triển đa dạng của quan hệ quốc tế). Điều đáng nói là sự ra đời của các tổ chức quốc tế đầu tiên như Liên minh điện tín Quốc tế (1865), Liên minh bưu chính thế giới (1879)đánh giá sự liên kết và ràng buộc có tính cộng đồng quốc tế của các quốc gia. Mặt hạn chế của Luật quốc tế thời kì này là vẫn tồn tại những học thuyết, những quy chế pháp lí phản động, bất bình đẳng trong quan hệ quốc tế như chế độ tô giới, bảo hộ, thuộc địa…

4. Luật quốc tế hiện đại.

Luật quốc tế hiện đại nửa đầu thế kỉ XX chịu tác động sâu sắc của những thay đổi có tính thời đại sau Cách mạng tháng Mười Nga. Đó là lần đầu tiên, một loạt các nguyên tắc tiến bộ được ghi nhận trong nội dung của Luật quốc tế như các nguyên tắc cấm dùng vũ lực và đe dọa dùng vũ lực trong quan hệ quốc tế; Dân tộc tự quyết; Hòa bình giải quyết các tranh chấp quốc tế…Song song với đó là sự phát triển hiện đại về nội dung của nhiều ngành Luật quốc tế như Luật biển, Luật hàng không quốc tế, Luật điều ước quốc tế.

Đến những thập kỉ sau của thế kỉ XX và những năm đầu thế kỉ XXI, Quan hệ pháp luật quốc tế nói riêng cũng như Luật quốc tế nói chung gắn với xu thế toàn cầu hóa và khu vực hóa.

Toàn cầu hóa làm thay đổi, phát triển và ngày càng hoàn thiện Luật quốc tế hiện đại. Với sự phát triển ngày càng tăng của các quy phạm luật kinh tế quốc tế hiện đại. Bên cạnh đó, hệ thống các cam kết quốc tế hình thành trong khuôn khổ các thể chế kinh tế quốc tế toàn cầu và khu vực hiện nay cũng trở thành công cụ pháp lí phổ biến để điều tiết các quan hệ đó. Đối với từng lĩnh vực của Luật quốc tế, toàn cầu hóa có tác động khác nhau, chẳng hạn, là sự gia tăng các nhu cầu của sự phát triển các quy phạm Luật quốc tế có chức năng điều chỉnh quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại, khoa học công nghệ. Tạo tiền đè củng cố hệ thống các quy phạm của một số ngành luật. Đây cũng là thời kì mà tổ chức quốc tế khẳng định vị thế quan trọng của chủ thể Luật quốc tế. Mặt khác sự gia tăng nhanh chóng số lượng tổ chức quốc tế các loại có ý nghĩa tạo thuận lợi và cơ hội cho quan hệ hợp tác giữa các quốc gia phát triển về mọi lĩnh vực. Luật quốc tế vì thế ngày càng có sự hoàn thiện, mới mẻ, đa dạng, phong phú về cả nội dung, hình thức tồn tại và cách thức tác động có tác động tích cực đến quá trình xây dựng và hoàn thiện pháp luật của từng quốc gia.

Câu 3: Đối tượng điều chỉnh của Luật quốc tế.

Đối tượng điều chỉnh của Luật quốc tế là các quan hệ nhiều mặt phát sinh trong đời sống quốc tế nhưng chủ yếu là các quan hệ chính trị hoặc các khía cạnh chính trị.

Quan hệ do Luật quốc tế điều chỉnh là quan hệ giữa các quốc gia hoặc các thực thể quốc tế khác, như các tổ chức quốc tế liên quốc gia, các dân tộc đang đấu tranh giành độc lập nảy sinh trong các lĩnh vực (chính trị, kinh tế, xã hội…) của đời sống quốc tế. Khác với các quan hệ do luật quốc gia điều chỉnh, quan hệ thuộc phạm vi tác động của Luật quốc tế là quan hệ mang tính liên quốc gia, liên chính phủ, phát sinh trong bất kì lĩnh vực nào của đời sống quốc tế. Những quan hệ đó đòi hỏi phải được điều chỉnh bằng những quy phạm của Luật quốc tế. Như vậy, quan hệ liên quốc gia (liên chính phủ) giữa các quốc gia và các thực thể Luật quốc tế khác phát sinh trong mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội… và được điều chỉnh bằng Luật quốc tế gọi là quan hệ pháp luật quốc tế.

Các quan hệ Pháp Luật quốc tế có đặc trưng cơ bản bởi sự tồn tại của yếu tố trung tâm là quốc gia – chủ thể có chủ quyền và việc thực hiện quyền năng chủ thể Luật quốc tế của quốc gia do thuộc tính chủ quyền chi phối đã tạo ra sự điều chỉnh khác biệt của Luật quốc tế so với cơ chế điều chỉnh của LQG.

Câu 4: Trình bày các loại nguồn của Luật quốc tế.

Nguồn của Luật quốc tế là hình thức chứa đựng sự tồn tại của các quy phạm Luật quốc tế. Có 2 loại nguồn chính: điều ước quốc tế và tập quán quốc tế.

1. Điều ước quốc tế (nguồn cơ bản của Luật quốc tế)

Là văn bản ghi nhận sự thỏa thuận giữa các chủ thể của Luật quốc tế mà trước tiên và chủ yếu là giữa các QG. Đây là các nguyên tắc pháp lí bắt buộc (chính là các quy phạm pháp luật quốc tế) nhằm ấn định, thay đổi hoặc hủy bỏ các quyền và nghĩa vụ giữa các chủ thể đó với nhau.

ĐƯQT thể hiện ý chí của các chủ thể bằng văn bản rõ ràng nhất nên chính là nguồn cơ bản của Luật quốc tế. ĐƯQT phải phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của Luật quốc tế. Cơ sở để kí kết ĐƯQT phải là sự thỏa thuận một cách bình đẳng và tự nguyện.

2. Tập quán quốc tế.

Là các quy tắc xử sự hình thành trong thực tiễn quan hệ quốc tế và được các chủ thể của Luật quốc tế thừa nhận rộng rãi là các quy phạm pháp lí có tính bắt buộc. Chỉ những tập quán quốc tế thỏa mãn ba điều kiện sau mới được coi là nguồn của Luật quốc tế:

• Phải được áp dụng trong thời gian dài (lặp đi lặp lại).
• Phải được thừa nhận rộng rãi bằng những quy phạm mang tính chất bắt buộc
• Về mặt nội dung: phải phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của Luật quốc tế.

Ngoài ra còn có các nguồn bổ trợ khác như:

• Các nghị quyết của Đại hội đồng liên hợp quốc và các tổ chức liên chính phủ;
• Các án lệ của Tòa án Quốc tế LHQ;
• Học thuyết của các luật gia nổi tiếng về Liên hợp quốc.

Câu 5: Nêu và phân tích những đặc điểm của Luật quốc tế.

1. Chủ thể.

• Các QG là chủ thể cơ bản và chủ yếu nhất vì đa số các quan hệ quốc tế có sự tham gia của QG và QG có chủ quyền.
• Các dân tộc đang đấu tranh giành quyền tự quyết là chủ thể đặc biệt (về quyền và nghĩa vụ so với QG), là thực thể đang trong thời kì quá độ.
• Các tổ chức quốc tế liên chính phủ là chủ thể hạn chế của Luật quốc tế (hạn chế về quyền và nghĩa vụ so với QG trong quan hệ quốc tế) vì những người đại diện của QG tham gia vào tổ chức quốc tế liên chính phủ do QG đề cử trong những phạm vi nhất định.

2. Đối tượng điều chỉnh.

Là các quan hệ nhiều mặt phát sinh trong đời sống quốc tế nhưng chủ yếu là các quan hệ chính trị hoặc các khía cạnh chính trị.

3. Nguồn.

• Các điều ước quốc tế là nguồn cơ bản và chủ yếu nhất vì thể hiện một cách rõ ràng nhất ý chí của các chủ thể trong quan hệ quốc tế và là sự thể hiện bằng văn bản ý chí của các chủ thể mà chủ yếu là các QG trong quan hệ quốc tế.
• Các tập quán quốc tế.
• Các nguồn bổ trợ: Các nghị quyết của đại hội đồng Liên hợp quốc và các tổ chức liên chính phủ, các án lệ của Tòa án quốc tế Liên hợp quốc, học thuyết của các luật gia nổi tiếng về Liên hợp quốc.

4. Bản chất.

Thể hiện ý chí của giai cấp cầm quyền nên mang tính chính trị.

5. Trình tự xây dựng quy phạm.

Không có một tổ chức siêu thực thể hay một cường quốc nào đứng trên các chủ thể được phép ban hành các quy phạm cho các chủ thể khác tuân theo. Mà các quy phạm của Luật quốc tế do các chủ thể của Luật quốc tế ban hành, kí kết trên cơ sở bình đẳng, tự nguyện.

6. Biện pháp cưỡng chế.

Không có bất kì một quốc gia hay cơ quan nào có quyền đề ra và áp dụng biện pháp cưỡng chế đối với các chủ thể vi phạm pháp luật quốc tế. Mà biện pháp này phải do chính các chủ thể thực hiện hoặc bằng sức đấu tranh và dư luận của nhân dân tiến bộ trên thế giới.

Câu 6: Vai trò của luật quốc tế hiện đại

– Là công cụ điều chỉnh các quan hệ quốc tế nhằm bảo vệ lợi ích của mỗi chủ thể của luật quốc tế trong quan hệ quốc tế.

– Là công cụ, là nhân tố quan trọng nhất để bảo vệ hòa bình và an ninh quốc tế.

– Có vai trò đặc biệt quan trọng đối với phát triển văn minh của nhân loại, thúc đẩy cộng đồng quốc tế phát triển theo hướng ngày càng văn minh.

– Thúc đẩy việc phát triển các quan hệ hợp tác quốc tế đặc biệt là quan hệ kinh tế quốc tế trong bối cảnh hiện nay.

Câu 7: Mối quan hệ giữa Luật quốc tế và LQG

Có nhiều trường phái lí luận về mối quan hệ này:

1. Nhất nguyên luận:

Cho rằng Luật quốc tế và LQG là 2 bộ phận của một hệ thống pháp luật thống nhất. >> sai bởi vì: Luật quốc tế và Luật quốc gia có mối quan hệ tác động qua lại với nhau nhưng vẫn là 2 hệ thống pháp luật độc lập.

2. Trường phái nhị nguyên luận:

Cho rằng Luật quốc tế và LQG là 2 hệ thống pháp luật khác nhau, song song cùng tồn tại, nhưng biệt lập với nhau.>> sai bởi vì Luật quốc tế và luật quốc gia có tác động qua lại với nhau, trường phái này đã phủ nhận mối quan hệ giữa Luật quốc tế và LQG.

3. Trong thực tế mối quan hệ giữa LQG và Luật quốc tế thể hiện ở :

– Tác động qua lại, thúc đẩy lẫn nhau cùng phát triển.

– Tạo điều kiện đảm bảo cho nhau trong quá trình thực hiện và thi hành.

Câu 8: Tính cưỡng chế của Luật quốc tế

• Đây là điểm khác biệt của Luật quốc tế so với LQG bởi: trong khi LQG có bộ máy “cảnh sát, tòa án, quân đội” để đảm bảo thi hành việc cưỡng chế do Nhà nước quy định áp dụng đối với các chủ thể trong đối tượng điều chỉnh của LQG thì Luật quốc tế: các nguyên tắc và quy phạm Luật quốc tế là do các chủ thể thỏa thuận xây dựng và tự thi hành- không có một bộ máy siêu cường nào đứng trên các quốc gia đặt ra Luật và bắt các quốc gia phải thi hành.
• Tuy nhiên, khi thảo luận các nguyên tắc và quy phạm Luật quốc tế các QG có trách nhiệm thỏa thuận quy định các biện pháp cưỡng chế cần phải được áp dụng: ví dụ như trong Hiến chương LHQ các QG đã thỏa thuận đưa các quy định cưỡng chế vào các điều 41-51 nhằm chống những hành vi vi phạm pháp luật về giữ gìn hòa bình và an ninh quốc tế
• Trong trường hợp không có thỏa thuận nào cụ thể về biện pháp cưỡng chế thi hành thì các các chủ thể của Luật quốc tế có thể áp dụng các biện pháp cá thể hoặc tập thể để thi hành Luật quốc tế miễn là vẫn theo tinh thần của Luật quốc tế. Ví dụ: các QG có quyền đấu tranh vũ trang chống thực dân xâm lược để bảo vệ độc lập chủ quyền của mình.

Câu 9: Vai trò và những ý nghĩa cơ bản của những nguyên tắc của luật quốc tế

– Là cơ sở để xây dựng và duy trì trật tự pháp lý quốc tế

– Là cơ sở để xây dựng các quy phạm điều ước và quy phạm tập quán

– Là cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền lợi của các chủ thể luật quốc tế tham gia quan hệ pháp lý quốc tế

– Là căn cứ pháp lý để giải quyết các tranh chấp quốc tế

– Là căn cứ pháp lý để các chủ thể luật quốc tế đấu tranh chống lại các hành vi vi phạm luật quốc tế

Câu 10. Chứng minh rằng những nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế là những nguyên tắc quan trọng nhất, bao trùm nhất và được thừa nhận rộng rãi nhất trong luật quốc tế

Trước hết, phải hiểu một cách thống nhất: nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế là những tư tưởng chính trị, pháp lý mang tính chỉ đạo, bao trùm, có giá trị bắt buộc chung đối với mọi chủ thể luật quốc tế.

Hiện nay, luật quốc tế thừa nhận các nguyên tắc sau như là nguyên tắc cơ bản:

1. Nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền giữa các quốc gia:

Chủ quyền là thuộc tính chính trị, pháp lý không thể tách rời của quốc gia – chủ thể quan trọng và chủ yếu nhất của luật quốc tế. Theo đó, quốc gia có quyền tối cao trong phạm vi lãnh thổ của mình và có quyền độc lập trong quan hệ quốc tế. Cũng vì vậy, sự bình đẳng về chủ quyền của các quốc gia là nền tảng của quan hệ quốc tế hiện đại. Trật tự quốc tế chỉ có thể được duy trì nếu các quyền bình đẳng của các quốc gia tham gia trật tự đó được hoàn toàn đảm bảo. Liên hợp quốc đã lấy nguyên tắc này làm cơ sở cho hoạt động của mình (khoản 1 điều 2). Nguyên tắc này cũng được ghi nhận trong điều lệ của các tổ chức thuộc hệ thống liên hợp quốc, của tuyệt đại đa số các tổ chức quốc tế phổ cập và tổ chức khu vực, trong nhiều điều ước quốc tế đa phương và song phương và trong nhiều văn bản quốc tế quan trọng của các hội nghị và tổ chức quốc tế.

2. Nguyên tắc cấm đe dọa dùng vũ lực hay dùng vũ lực:

Quá trình dân chủ hóa đời sống quốc tế tất yếu dẫn đến sự hạn chế dùng sức mạnh hay đe dọa dùng sức mạnh trong quan hệ giữa các chủ thể luật quốc tế với nhau. Hơn nữa, một môi trường hòa bình, ổn định là điều kiện cơ bản cho sự phát triển các quan hệ hợp tác giữa các quốc gia, dân tộc với nhau. Vì vậy, nguyên tắc này đã được ghi nhận tại khoản 4 điều 2 hiến chương Liên hợp quốc và một loạt các văn bản quốc tế như Tuyên bố về những nguyên tắc của luật quốc tế điều chỉnh quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa các quốc gia phù hợp với Hiến chương LHQ (thông qua năm 1970), Tuyên bố của Đại hội đồng LHQ năm 1974 về định nghĩa xâm lược, Định ước của Hội nghị Henxinki năm 1975 về an ninh và hợp tác của các nước châu Âu

3. Nguyên tắc hòa bình giải quyết các tranh chấp quốc tế:

Như đã phân tích ở trên, hòa bình là điều kiện căn bản cho sự phát triển các quan hệ quốc tế,trong bất kỳ hoàn cảnh nào, điều quan trọng vẫn là giữ vững được nền hòa bình. Khi xảy ra mâu thuẫn, tranh chấp giữa các chủ thể, phải sử dụng các biện pháp hòa bình để giải quyết, tuyệt đối không được sử dụng các biện pháp bằng sức mạnh. Nhận được tầm quan trọng của vấn đề này, hiến chương Liên hợp quốc (khoản 3 điều 2) đã ghi nhận hòa bình giải quyết các tranh chấp quốc tế là nguyên tắc bắt buộc chung đối với tất cả các thành viên của cộng đồng quốc tế. Nguyên tắc này gắn liền với nguyên tắc 2.

4. Nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia khác:

Nguyên tắc này gắn liền với nguyên tắc dân tộc tự quyết. Được ghi nhận trong Nghị quyết không can thiệp vào công việc nội bộ của LHQ (thông qua năm 1965) và các văn bản quốc tế quan trọng khác như Tuyên bố của LHQ về trao trả độc lập cho các nước và các dân tộc thuộc địa năm 1960, Tuyên bố cuối cùng của Hội nghị các nước Á Phi năm 1955 tại Băng-đung, Định ước cuối cùng của Hội nghị Henxinki về An ninh hợp tác châu Âu năm 1975, Hiệp định Giơnevơ năm 1954 về Việt Nam…

5. Nguyên tắc các quốc gia có nghĩa vụ hợp tác:

Hợp tác, hội nhập là xu thế tất yếu của tiến trình phát triển quan hệ quốc tế giữa các quốc gia. Vì vậy, luật quốc tế ghi nhận đây là nghĩa vụ của các bên chủ thể trong quan hệ. nguyên tắc này được quy định rõ trong 2 điều 55 và 56 của Hiến chương

6. Nguyên tắc dân tộc tự quyết 

Tôn trọng quyền của mỗi dân tộc được tự do lựa chọn con đường và hình thức phát triển là một trong những cơ sở quan trọng để thiết lập các quan hệ quốc tế. Nguyên tắc dân tộc tự quyết bao hàm những nội dung sau đây:

– Được thành lập quốc gia độc lập hay cùng với các dân tộc khác thành lập quốc gia liên bang (hoặc đơn nhất) trên cơ sở tự nguyện;

– Tự lựa chọn cho mình chế độ chính trị, kinh tế, xã hội;

– Tự giải quyết các vấn đề đối nội không có sự can thiệp từ bên ngoài;

– Quyền của các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc tiến hành đấu tranh, kể cả đấu tranh vũ trang để giành độc lập và nhận sự giúp đỡ và ủng hộ từ bên ngoài, kể cả giúp đỡ về quân sự.

– Tự lựa chọn con đường phát triển phù hợp với truyền thống lịch sử văn hóa, tín ngưỡng, điều kiện địa lý,..

Tất cả các quyền nêu trên của mỗi dân tộc đều được các dân tộc và quốc gia khác tôn trọng.

7. Nguyên tắc tận tâm, thiện chí thực hiện cam kết quốc tế.

Nguyên tắc thiện chí thực hiện cam kết quốc tế xuất hiện rất sớm, từ khi xuất hiện nhà nước và tồn tại dưới hình thức tập quán pháp lý quốc tế (Pacta Sunt Servanda). Ngày nay, nguyên tắc này được ghi nhận trong rất nhiều điều ước quốc tế song phương và đa phương.

Nguyên tắc thiện chí thực hiện cam kết quốc tế chỉ được áp dụng đối với các điều ước quốc tế có hiệu lực, tức là đối với những điều ước được ký kết một cách tự nguyện trên cơ sở bình đẳng.

Như vậy, các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế có vai trò quan trọng, là cơ sở đảm bảo cho tính thống nhất nội tại của hệ thống pháp luật quốc tế; là cơ sở để xây dựng và xác định tính hợp pháp của các nguyên tắc, quy phạm pháp luật quốc tế;là cơ sở pháp lí để bảo vệ quyền lợi của các chủ thể khi tham gia vào các quan hệ pháp luật quốc tế; là căn cứ pháp lí để giải quyết tranh chấp quốc tế và đấu tranh chống lại các hành vi vi phạm pháp luật quốc tế; là cơ sở để xây dựng, duy trì một trật tự pháp lí quốc tế ổn định. Từ đó tạo ra một môi trường quan hệ hòa bình, ổn định, hợp tác và cùng phát triển vì mục tiêu tiến bộ của nhân loại.

Câu 11. Trình bày và phân tích nội dung nguyên tắc tôn trọng chủ quyền quốc gia

Nguyên tắc tôn trọng chủ quyền khởi phát từ nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền giữa các quốc gia. Bên cạnh việc công nhận sự bình đẳng về chủ quyền, giữa các quốc gia phải có sự tôn trọng chủ quyền của chủ thể khác mà mình đã công nhận.

Nguyên tắc này bao gồm những nội dung chính sau:

• Không đe dọa dùng vũ lực hay dùng vũ lực trong quan hệ giữa các chủ thể luật quốc tế với nhau để chống lại sự toàn vẹn lãnh thổ hay nền độc lập chính trị của bất kỳ quốc gia nào hoặc nhằm những mục đích khác không phù hợp với mục đích của LHQ. Khi đã thừa nhận nguyên tắc này, các chủ thể đồng thời phải tuân theo nguyên tắc hòa bình giải quyết các tranh chấp quốc tế. trong bất kỳ tình huống nào, vấn đề toàn vẹn lãnh thổ hay sự ổn định chính trị cũng phải được đặt lên hàng đầu để đảm bảo cho một môi trường hòa bình, ổn định cho sự phát triển các quan hệ quốc tế khác.
• Không can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia khác, dù dưới bất kỳ hình thức nào. Khi đã công nhận chủ quyền quốc gia khác, quốc gia có nghĩa vụ tôn trọng, không can thiệp vào những công việc nội bộ liên quan đến chủ quyền quốc gia.
• Điều này cũng đồng nghĩa với việc các quốc gia phải tôn trọng nguyên tắc dân tộc tự quyết trong quan hệ quốc tế.

Câu 12. Trình bày và phân tích nội dung nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền giữa các quốc gia

Chủ quyền là thuộc tính chính trị – pháp lý không thể tách rời của quốc gia, gồm quyền tối cao của quốc gia trong phạm vi lãnh thổ và quyền độc lập của quốc gia trong quan hệ quốc tế. Trong quan hệ quốc tế, bình đẳng về chủ quyền giữa các quốc gia là nền tảng của quan hệ quốc tế hiện đại vì trật tự quốc tế chỉ có thể được duy trì nếu các quyền bình đẳng của các quốc gia tham gia vào quan hệ đó được đảm bảo. Nguyên tắc này bao gồm những nội dung chính sau đây:

• Các quốc gia bình đẳng về mặt pháp lý;
• Mỗi quốc gia có chủ quyền hoàn toàn và đầy đủ: quốc gia có toàn quyền chủ quyền trong phạm vi lãnh thổ của mình;
• Mỗi quốc gia có nghĩa vụ tôn trọng quyền năng chủ thể của các quốc gia khác;
• Sự toàn vẹn lãnh thổ và tính độc lập về chính trị là bất di bất dịch;
• Mỗi quốc gia có quyền tự do lựa chọn và phát triển chế độ chính trị, xã hội, kinh tế và văn hóa của mình: nguyên tắc này vừa đảm bảo sự bình đẳng về chủ quyền với quốc gia khác, vừa thể hiện nội dung của nguyên tắc dân tộc tự quyết;
• Mỗi quốc gia có nghĩa vụ thực hiện đầy đủ và tận tâm các nghĩa vụ quốc tế của mình và tồn tại hòa bình cùng các quốc gia khác.

Các quốc gia, dù lớn hay nhỏ, giàu hay nghèo, có tiềm lực mạnh hay yếu đều hoàn toàn bình đẳng với nhau về chủ quyền. sự thực hiện chủ quyền quốc gia chỉ có thể trọn vẹn khi quốc gia vừa đạt được lợi ích của mình mà không xâm phạm đến lợi ích hợp pháp của các chủ thể quốc tế khác, tức là việc thực hiện chủ quyền phải gắn với những giới hạn cần thiết. sự giới hạn này có thể do quốc gia tự đặt ra hoặc do sự thỏa thuận giữa các chủ thể. Một khi bảo đảm được sự bình đẳng về chủ quyền giữa các quốc gia, trật tự thế giới mới có cơ hội để phát triển theo xu hướng ổn định, hội nhập và tiến bộ.

Câu 13. Trình bày và phân tích nội dung nguyên tắc dân tộc tự quyết

Khái niệm “dân tộc tự quyết” được nhắc đến trong Hiến chương Liên hợp quốc không phải là quyền tự quyết của dân tộc theo nghĩa là sự tập hợp của các sắc tộc hoặc quyền tự quyết của các dân tộc thiểu số trong từng quốc gia. Quyền dân tộc tự quyết ở đây chỉ thuộc về nhân dân theo nghĩa là tất cả dân cư thường xuyên sinh sống trên lãnh thổ của một quốc gia nhất định – chủ thể luật quốc tế.

Quyền dân tộc tự quyết được hiểu là việc một dân tộc hoàn toàn tự do trong việc tiến hành cuộc đấu tranh giành độc lập cũng như lựa chọn thể chế chính trị, đường lối phát triển đất nước. Khoản 2 điều 1 Hiến chương Liên hợp quốc ghi nhận “phát triển quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền và dân tộc tự quyết”.

Câu 14: Nguyên tắc cấm dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực trong quan hệ quốc tế?

• Khoản 4 điều 2 hiến chương LHQ quy định: “tất cả các nước thành viên liên hợp quốc trong quan hệ quốc tế không được đe dọa dùng vũ lực chống lại sự toàn vẹn lãnh thổ hay nền độc lập chính trị của bất kì quốc gia nào hoặc nhằm những mục đích không phù hợp với mục đích của LHQ”
• Nội dung chính của nguyên tắc bao gồm:

+ Cấm xâm chiếm lãnh thổ quốc gia khác trái với quy phạm Luật quốc tế;

+ Cấm các hành vi trấn áp bằng vũ lực;

+ Không được cho quốc gia sử dụng lãnh thổ của nước mình để tiến hành xâm lược chống quốc gia thứ 3;

+ Không tổ chức xúi giục, giúp đỡ hay tham gia vào nội chiến hay các hành vi khủng bố tại quốc gia khác phi chính quy;

+ Không tổ chức hoặc khuyến khích tổ chức các băng nhóm vũ trang, lực lượng vũ trang khác.

Câu 15: Nguyên tắc giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình

• Theo điều 33 hiến chương Liên hợp quốc thì “các bên tham gia tranh chấp quốc tế trước tiên phải cố gắng giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp như: đàm phán, điều tra, trung gian, hòa giải, trọng tài, tòa án, thông qua các cơ quan hay tổ chức quốc tế khu vực hoặc các biện pháp hòa bình khác do các bên tự thỏa thuận”.
• Các bên có quyền tự do lựa chọn các biện pháp nói trên để giải quyết tranh chấp sao cho phù hợp và hiệu quả nhất.
• Đàm phán trực tiếp là giải pháp nhanh nhất để giải quyết các tranh chấp quốc tế đảm bảo quyền lợi mỗi bên, dễ đi đến thỏa thuận nhượng bộ lẫn nhau.

Câu 16: Nguyên tắc các quốc gia có nghĩa vụ hợp tác với nhau

• Các quốc gia phải có nghĩa vụ hợp tác với các quốc gia khác trong việc duy trì hòa bình và an ninh quốc tế;
• Các quốc gia phải hợp tác để khuyến khích sự tôn trọng chung, tôn trọng quyền con người và các quyền tự do cơ bản khác của cá nhân, thủ tiêu các hình thức phân biệt tôn giáo, sắc tộc, chủng tộc.
• Các quốc gia phải tiến hành quan hệ quốc tế trong lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hóa, thương mại và kĩ thuật công nghệ theo các nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền, không can thiệp vào công việc nội bộ hay công việc hợp tác với Liên hợp quốc theo quy định của hiến chương.
• Các quốc gia thành viên LHQ phải thực hiện các hành động chung hay riêng trong việc hợp tác với Liên hợp quốc theo quy định của hiến chương
• Các quốc gia phải hợp tác trong các lĩnh vực kinh tế, văn hóa và khoa học để kích thích sự tiến bộ về văn hóa giáo dục của các nước đặc biệt các nước đang phát triển

Câu 17: Nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của quốc gia khác

• Khoản 7 điều 2 hiến chương Liên hợp quốc quy định: “tổ chức Liên hợp quốc không có quyền can thiệp vào công việc thực chất thuộc thẩm quyền nội bộ của bất kì quốc gia nào”.
• Cấm can thiệp vũ trang hoặc các hình thức đe dọa can thiệp khác nhằm chống lại chủ quyền nền tảng chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội của quốc gia;
• Cấm dùng các biện pháp kinh tế chính trị hoặc các biện pháp khác để bắt buộc quốc gia khác phụ thuộc vào mình;
• Cấm tổ chức khuyến khích các phần tử phá hoại hoặc khủng bố nhằm lật đổ chính quyền của quốc gia khác;
• Cấm can thiệp vào cuộc đấu tranh nội bộ của quốc gia khác;
• Tôn trọng quyền của mỗi quốc gia, tự lựa chọn cho mình chế độ chính trị kinh tế văn hóa phù hợp với truyền thống quốc gia và ý chí của toàn dân.

Liên hợp quốc có các biện pháp cưỡng chế trong trường hợp có đe dọa hòa bình hoặc hành động xâm lược.

Câu 18: Nguyên tắc tận tâm, thiện chí thực hiện cam kết quốc tế?

• Lời mở đầu của hiến chương “tạo điều kiện để đảm bảo công lí và sự tôn trọng các nghĩa vụ phát sinh từ điều ước quốc tế và các nguồn khác của luật quốc tế”;
• Khoản 2 điều 2 hiến chương “tất cả các thành viên liên hợp quốc thiện chí thực hiện các nghĩa vụ do hiến chương đặt ra”;
• Công ước viên 1969 “mỗi điều ước quốc tế hiện hành đều ràng buộc các bên tham gia và đều được các bên thực hiện một cách thiện chí”;
• Khi nghĩa vụ theo ĐƯQT trái với nghĩa vụ của hiến chương thì nghĩa vụ theo hiến chương được ưu tiên thực hiện;
• Bất kì một điều ước bất bình đẳng nào cũng xâm phạm chủ quyền quốc gia và hiến chương LHQ.

Câu 19. Phân tích mối liên hệ giữa nguyên tắc giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình và nguyên tắc cấm sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế.Nguyên tắc hòa bình giải quyết các biện pháp tranh chấp là hệ quả tất yếu của nguyên tắc cấm sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế. Bởi lẽ, cấm dùng vũ lực đồng thời cũng là quy định nghĩa vụ của các quốc giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình. Sự phát triển của nguyên tắc hòa bình giải quyết các tranh chấp cũng gắn liền với sự hình thành của nguyên tắc cấm sử dụng vũ lực và đe dọa sử dụng vũ lực. Các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp như đàm phán, môi giới, trong tài…đã tồn tại từ trước CMT10 Nga. Xong, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình chưa trở thành nguyên tắc của luật quốc tế. Sau chiến tranh thế giới thứ 2, nhân loại thấm thía những đau thương và mất mát mà chiến tranh mang lại, quyết tâm đấu tranh cho hòa bình thế giới. Chiến tranh và các hoạt động sử dụng vũ lực bị lên án. Các biện pháp hòa bình được sử dụng để giải quyết tranh chấp nhằm đảm bảo an ninh thế giới và công lý.

Câu 20. Tại sao nói những nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế là những nguyên tắc mang tính jus cogens? Vai trò của nguyên tắc bắt buộc trong hệ thống pháp luật quốc tế.

1. Tính bắt buộc (jus cogens) của các nguyên tắc cơ bản trong quan hệ quốc tế.

Tất cả các chủ thể của luật quốc tế đều phải tuyệt đối tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế. Không một chủ thể nào của luật quốc tế có quyền hủy bỏ nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế. Bất kỳ hành vi đơn phương nào không tuân thủ triệt để nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế đều bị coi là vi phạm nghiêm trọng pháp luật quốc tế. Các quy phạm và tập quán quốc tế trái với các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế đều không có giá trị pháp lý.

2. Vai trò của các nguyên tắc bắt buộc trong hệ thống pháp luật quốc tế.

Là chuẩn mực để xác định tính hợp pháp của toàn bộ hệ thống các quy phạm của luật quốc tế. Thậm chí nó còn tác động đến cả các lĩnh vực quan hệ của các chủ thể điều chỉnh. Nguyên tắc cơ bản chính là cơ sở của trật tự pháp lý quốc tế.

Câu 21.Trình bày cách thức xây dựng các nguyên tắc và quy phạm cũng như việc đảm bảo thi hành chúng trong Luật Quốc tế.

1. Cách thức xây dựng nguyên tắc và quy phạm trong luật quốc tế.

Cách thức xây dựng nguyên tắc và quy phạm trong quan hệ quốc tế là dựa trên sự đàm phán, tranh luận của chính các chủ thể từ đó đi đến ý việc hình thành ý chí chung của các bên tham gia. Sau khi đã thỏa thuận thống nhất ý chí, văn bản điều ước quốc tế sẽ được xây dựng. Khi đã đồng ý với dự thảo điều ước, các bên chủ thể tiến hành ký, phê chuẩn, phê duyệt để các quy phạm có hiệu lực.

2. Việc đảm bảo thi hành.

Khi các quy định của luật quốc tế không được chủ thể thực thi theo đúng yêu cầu thì pháp luật sẽ ràng buộc chủ thể vi phạm vào những trách nhiệm pháp lý quốc tế cụ thể để buộc chủ thể đó có nghĩa vụ trong việc khôi phục lại trật tự pháp lý quốc tế đã bị xâm hại.

Luật quốc tế có những chế tài nhưng việc áp dụng chế tài của luật quốc tế do chính quốc gia tự thực hiện bằng những cách riêng lẻ (có nhiều trường hợp do cơ quan tài phán quốc tế thực hiện). Các biện pháp chế tài do quốc gia áp dụng trong trường hợp có sự vi phạm quy định luật quốc tế của một chủ thể khác, chẳng hạn như cấm vận, cắt đứt quan hệ ngoại giao, sử dụng các biện pháp hạn chế trong lĩnh vực kinh tế, khoa học kỹ thuật.. và ngoại lệ là sử dụng các sức mạnh quân sự để thực hiện quyền tự vệ hợp pháp hoặc chống lại hành động tấn công vũ trang.

Câu 22. Quá trình xây dựng các quy phạm luật quốc tế và quá trình chuyển hóa những quy phạm pháp luật quốc tế vào trong luật quốc gia.

1. Quy trình ký kết điều ước quốc tế bao gồm 2 giai đoạn.

– Giai đoạn 1: Giai đoạn này bao gồm các bước như đàm phán, soạn thảo văn bản và thông qua văn bản đã soạn thảo.

+ Đàm phán: đàm phán là hoạt động quan trọng trong quy trình ký kết điều ước. Thông qua đàm phán, các bên thể hiện ý chí của mình đối với lĩnh vực mà điều ước quy định. Thông thường, đàm phán đòi hỏi sự nhất trí đối với những vấn đề cơ bản.

Việc đàm phán quyết định nội dung và hình thức của điều ước. Các quốc gia đều quy định rõ thẩm quyền tham gia đàm phán thuộc về cơ quan nào tùy vào ý nghĩa của điều ước được đàm phán..

+ Soạn thảo văn bản: Văn bản điều ước được hình thành trên cơ sở sự đàm phán của các bên chủ thể. Đối với điều ước hai bên, văn bản sẽ do cả hai bên cử người cùng nhau soạn thảo hoặc có thể giao cho một bên soạn thảo rồi cùng trao đổi thống nhất. Đối với điều ước nhiều bên, văn bản thường do một tiểu ban chuẩn bị văn kiện được các bên cử ra soạn thảo.

Sau khi văn bản điều ước đã được soạn thảo, các chủ thể biểu hiện sự nhất chí của mình bằng cách thông qua văn bản soạn thảo. Thông qua văn bản soạn thảo là công việc bắt buộc. Tuy nhiên, nó chưa có ý nghĩa về mặt pháp lý vì điều ước chỉ phát sinh hiệu lực khi các quốc gia ký hoặc phê chuẩn.

– Giai đoạn 2: Giai đoạn này bảo gồm các bước như ký, phê chuẩn, thông qua, gia nhập…phụ thuộc vào điều kiện cụ thể ghi trong điều ước.

+ Ký điều ước quốc tế: Về nguyên tắc, các nguyên tắc đều phải được ký. Ký điều ước là sự thể hiện sự nhất trí của các bên đối với các Điều ước quốc tế. Có 3 hình thức ký: ký tắt, ký ad referendum, ký đầy đủ.

+ Phê chuẩn điều ước quốc tế: là hoạt động của cơ quan nhà nước có thẩm quyền của nhà nước chính thức công nhận điều ước đó có hiệu với mình. Sau khi phê chuẩn, các bên phải tiến hành trao đổi thư phê chuẩn. Đối với điều ước song phương, lễ trao đổi thư phê chuẩn thường được tổ chức tại thủ đô của nước mà ở đó không tiến hành lễ kí điều ước. Đối với điều ước đa phương, thư phê chuẩn của các bên được chuyển đến bộ ngoại giao của nước bảo quản điều ước hoặc ban thư ký của tổ chức quốc tế cơ quan có trách nhiệm bảo quản điều ước.

+ Phê duyệt: Là hành vi của cơ quan nhà nước có thẩm quyền biểu hiện sự nhất chí với nội dung thẩm quyền và nghĩa vụ được điều ước quy định. Phê chuẩn và phê duyệt thực chất giống nhau, chúng đều là những hành vi thể hiện sự nhất trí với nội dung của một điều ước nào đó. Nhưng chúng khác nhau ở chỗ phê duyệt điều ước thường được tiến hành ở các cơ quan hành pháp. Việc một điều ước nào đó cần được phê chuẩn hay phê duyệt do chính điều ước hoặc pháp luật của mỗi nước quy định.

+ Gia nhập điều ước quốc tế: Là việc một chủ thể của pháp luật quốc tế ban hành một văn bản đồng ý ràng buộc mình với nghĩa vụ của một điều ước nào đó mà mình chưa phải thành viên của điều ước đó. Gia nhập điều ước chỉ đặt ra với các điều ước nhiều bên. Còn điều ước nào được gia nhập hoặc không được gia nhập hoàn toàn phụ thuộc vào quy định cụ thể từng điều ước hoặc vào sự thỏa thuận của các thành viên của điều ước.

+ Bảo lưu điều ước quốc tế; là hành vi đơn phương mà trong đó quốc gia tuyên bố khai trừ hoặc muốn thay đổi hiệu lực của một điều khoản nhất định của điều ước. Những điều khoản đó được gọi là điều khoản bảo lưu.

2. Quá trình chuyển hóa từ luật quốc tế thành luật quốc gia (nội luật hóa)

Việc chuyển hóa các quy phạm của luật quốc tế thành quy phạm pháp luật quốc gia là quá trình không thể thiếu nhằm đảm bảo thi hành điều ước quốc tế. Việc chuyển hóa được thực hiện dưới hình thức phê chuẩn hoặc phê duyệt điều ước tùy theo quy định của từng điều ước hoặc của quốc gia. Sau khi điều ước đã được phê chuẩn hoặc phê duyệt, mọi cá nhân, tổ chức của quốc gia phải tuân thủ các quy định của điều ước quốc tế đó như tuân thủ quy định của luật quốc gia. Trong trường hợp các điều ước mà quốc gia ký kết hoặc tham gia có khác so với quy định của pháp luật quốc gia thì phải tuân thủ luật quốc tế.

Ngoài việc phê chuẩn hoặc phê duyệt để chuyển hóa quy phạm trong điều ước quốc tế thành quy phạm pháp luật quốc gia, trong nhiều trường hợp quốc gia còn ban hành các văn bản pháp luật cụ thể hóa các quy định của điều ước quốc tế vào điều kiện của mình. Cũng có trường hợp quốc gia bổ sung hoặc sửa đổi các quy định hiện hành của mình cho phù hợp với quy định của các điều ước quốc tế mà quốc gia đó đã ký kết hoặc tham gia.

Câu 23. Trình bày khái niệm và đặc điểm của các loại chủ thể luật quốc tế

1. Khái niệm.

Chủ thể của luật quốc tế hiện đại là bộ phận cấu thành cơ bản của quan hệ pháp luật quốc tế, là thực thể tham gia vào quan hệ quốc tế một cách độc lập, có đầy đủ quyền và nghĩa vụ pháp lý quốc tế, đồng thời có khả năng chịu trách nhiệm pháp lý quốc tế do hành vi mà chính nó gây ra.

Dấu hiệu đặc trưng của chủ thể luật quốc tế:

• Trực tiếp tham gia vào các quan hệ quốc tế do luật quốc tế điều chỉnh.
• Có ý chí độc lập, không lệ thuộc vào các chủ thể khác trong quan hệ quốc tế.
• Có quyền và nghĩa vụ một cách riêng biệt đối với các chủ thể khác.
• Có khả năng độc lập chịu trách nhiệm về mặt pháp lý quốc tế đối với hành vi chính nó gây ra.

2. Các loại chủ thể luật quốc tế:

– Quốc gia: chủ thể cơ bản và chủ yếu của luật quốc tế (vì đa số các quan hệ quốc tế có sự tham gia của quốc gia và quốc gia là một thực thể có chủ quyền)

Theo quy định tại Điều 1 của Công ước Montenvideo 1933 về quyền và nghĩa vụ của quốc gia thì quốc gia bao gồm các yếu tố cơ bản sau: Dân cư ổn định; lãnh thổ được xác định; chính phủ; khả năng tham gia vào các quan hệ với các chủ thể quốc tế khác.

+ Về phương diện pháp lý quốc tế, lãnh thổ xác định được hiểu là quốc gia phải có đường biên giới để phân định lãnh thổ, biên giới với các quốc gia khác. Hay nói cách khác, quốc gia phải có lãnh thổ được xác định và được thể hiện trên bản đồ địa lý hành chính thế giới.

+ Một quốc gia có dân cư ổn định có nghĩa là đại bộ phận dân cư sinh sống, cư trú ổn định lâu dài trên lãnh thổ quốc gia là công dân mang quốc tịch của quốc gia, đồng thời họ có đầy các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân của quốc gia đó.

+ Ngoài các yếu tố cấu thành quốc gia về lãnh thổ, dân cư và Chính phủ, một quốc gia chỉ có tư cách chủ thể của luật quốc tế khi quốc gia đó là một quốc gia có chủ quyền. Trong các quan hệ quốc tế thời hiện đại, chủ quyền quốc gia được coi là quyền tối cao của các quốc gia. Chủ quyền được thể hiện trong các vấn đề đối nội và đối ngoại. Đối nội: quốc gia các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và quyền quyết định mọi vấn đề chính trị và các quốc gia khác không có quyền can thiệp. Trong đối ngoại hoàn toàn độc lập không lệ thuộc vào quốc gia nào.

– Các dân tộc đang đấu tranh giành quyền tự quyết: chủ thể đặc biệt của luật quốc tế (đặc biệt ở chỗ nó là một chủ thể đang trong thời kì quá độ tiến lên thành lập một quốc gia độc lập có chủ quyền)

Dân tộc là một cộng đồng nhiều người, khối ổn định chung, được hình thành trong một quá trình lịch sử lâu dài, sinh ra trên cơ sở một ngôn ngữ chung, một lãnh thổ chung và được biểu hiện trong một nền văn hóa chung.

Đặc trưng:

+ Bị nô dịch từ một quốc gia hay một dân tộc khác;

+ Tồn tại trên thực tế một cuộc đấu tranh với mục đích thành lập một quốc gia độc lập;

+ Có cơ quan lãnh đạo phong trào đại diện cho dân tộc đó trong quan hệ quốc tế.

– Các tổ chức quốc tế liên chính phủ: chủ thể hạn chế của luật quốc tế (Bởi nó được hình thành do các quốc gia thỏa thuận, xây dựng lên. Thêm vào đó, quyền và nghĩa vụ quốc tế của tổ chức liên chính phủ là do quốc gia trao cho nó thông qua việc kí kết các ĐƯQT)

• Thành viên của tổ chức quốc tế chủ yếu là các quốc gia.
• Thành lập và hoạt động trên cơ sở Điều ước quốc tế.
• Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ, phù hợp để thực hiện quyền và nghĩa vụ pháp lý quốc tế nhằm thực hiện mục đích đã đề ra.
• Có quyền năng chủ thể riêng biệt.

Câu 24: Quyền năng chủ thể trong Luật quốc tế.

1. Khái niệm quyền năng chủ thể của luật quốc tế

Quyền năng chủ thể của luật quốc tế là thuộc tính cơ bản, là khả năng pháp lý đặc biệt của những chủ thể mang quyền và nghĩa vụ pháp lý quốc tế trong sinh hoạt quốc tế. Quyền năng chủ thể là thuộc tính chính trị – pháp lý của các thực thể đang tham gia hoặc có khả năng tham gia vào quan hệ pháp lý quốc tế.

Quyền năng của chủ thể xuất phát trên 2 cơ sở:

• Cơ sở thực tiễn: Khi một quốc gia, dân tộc, tổ chức liên chính phủ ra đời thì bản thân nó đã có quyền năng chủ thể mà không cần ai ban cho nó. Nói cách khác quyền năng chủ thể là thuộc tính chính trị.
• Cơ sở pháp lý: Là các ĐƯQT, tức là việc thông qua kí kết các ĐƯQT, các quốc gia, dân tộc, tổ chức quốc tế liên chính phủ đã tự cho mình một số quyền và tự gánh chịu những nghĩa vụ mà mình đã cam kết.

2. Quyền năng chủ thể luật quốc tế

2.1. Quốc gia

– Các quyền quốc tế cơ bản của quốc gia:

• Quyền bình đẳng về chủ quyền và quyền lợi trong quan hệ quốc tế.
• Quyền được tự vệ cá nhân hoặc tự vệ tập thể trong trường hợp bị xâm lược hoặc bị tấn công bằng vũ trang.
• Quyền được tồn tại trong hòa bình, quyền độc lập và bình đẳng về chủ quyền giữa các quốc gia.
• Quyền bất khả xâm phạm về biên giới và lãnh thổ quốc gia.
• Quyền được tham gia xây dựng pháp luật quốc tế.
• Quyền được tự do thiết lập và thực hiện quan hệ với các chủ thể quốc gia và các chủ thể khác của luật quốc tế.
• Quyền được trở thành thành viên của tổ chức quốc tế phổ cập.

– Các nghĩa vụ quốc tế cơ bản của quốc gia:

• Tôn trọng độc lập, chủ quyền của các quốc gia khác.
• Tôn trọng sự bất khả xâm phạm biên giới, lãnh thổ của các quốc gia khác.
• Không sử dụng vũ lực và đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế.
• Không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia khác;
• Hợp tác hữu nghị với các quốc gia khác nhằm duy trì hòa bình và an ninh quốc tế.
• Tôn trọng nguyên tắc bình đẳng về chủ quyền giữa các quốc gia trong quan hệ quốc tế.
• Tận tâm thực hiện các cam kết quốc tế.
• Nghĩa vụ giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng phương pháp hòa bình.

2.2. Các dân tộc đang đấu tranh giành quyền tự quyết

– Các quyền quốc tế cơ bản:

• Được thể hiện ý chí, nguyện vọng của mình trong bất cứ hình thức nào, dưới bất cứ dạng nào, kể cả việc áp dụng những biện pháp để chống lại nước đang cai trị mình.
• Được pháp luật quốc tế bảo vệ và các quốc gia, các dân tộc và nhân dân trên thế giới, các tổ chức quốc tế giúp đỡ.
• Quyền được thiết lập những quan hệ chính thức với các chủ thể của luật quốc tế hiện đại.
• Được tham gia vào hoạt động của các tổ chức quốc tế và hội nghị quốc tế liên chính phủ.
• Được tham gia vào việc xây dựng những quy phạm của luật quốc tế và độc lập trong việc thực thi luật này.

– Các nghĩa vụ quốc tế cơ bản (tương tự như nghĩa vụ quốc tế của quốc gia)

2.3. Tổ chức quốc tế liên chính phủ

– Các quyền quốc tế cơ bản:

• Được kí kết các điều ước quốc tế
• Tiếp nhận cơ quan đại diện và quan sát viên thường trực của các quốc gia chưa là thành viên tại tổ chức trên.
• Được hưởng những miễn trừ và ưu đãi ngoại giao.
• Được trao đổi đại diện tại các tổ chức của nhau.
• Được yêu cầu kết luận tư vấn của Tòa án quốc tế của Liên hợp quốc
• Được giải quyết tranh chấp phát sinh giữa các thành viên và các tổ chức quốc tế đó.

– Các nghĩa vụ quốc tế cơ bản (tương tự như nghĩa vụ quốc tế của quốc gia)

Câu 25: Vấn đề công nhận trong Luật quốc tế

1. Khái niệm

Công nhận trong luật quốc tế hiện đại là một hành vi pháp lý – chính trị, dựa trên ý chí độc lập của quốc gia công nhận nhằm thể hiện thái độ của mình đối với đường lối, chính sách, chế độ chính trị, kinh tế – xã hội của bên được công nhận và xác lập quan hệ bình thường đối với bên được công nhận.

Trong khoa học luật quốc tế có nhiều quan điểm khác nhau về ý nghĩa của sự công nhận quốc tế cũng như mối quan hệ giữa hành vi công nhận quốc tế với quyền năng của chủ thể luật quốc tế nhưng điển hình là thuyết cấu thành và thuyết tuyên bố.

– Thuyết cấu thành: theo thuyết cấu thành, các quốc gia mới ra đời chỉ trở thành chủ thể luật quốc tế hiện đại nếu được các quốc gia khác công nhận chính thức.

– Thuyết tuyên bố: thuyết tuyên bố, thuyết này ra đời vào cuối thế kỷ 19, và được hình thành như một trào lưu chống lại thuyết cấu thành. Các quốc gia mới ra đời trở thành chủ thể của luật quốc tế hiện đại mà không phụ thuộc vào sự công nhận của các quốc gia khác.

– Quan điểm của các luật gia dân chủ tiến bộ không chủ trương đề ra một học thuyết nào về vấn đề công nhận nhưng họ ủng hộ các nội dung hợp lý và tiến bộ của thuyết tuyên bố và đặt vấn đề vào mối quan hệ biện chứng với quyền tự quyết của các dân tộc.

2. Đặc điểm của sự công nhận

• Là một hành vi mang tính chính trị – pháp lý.
• Dựa trên những động cơ nhất định, mà chủ yếu là những động cơ về kinh tế, chính trị, quốc phòng của quốc gia công nhận đối với quốc gia được công nhận.
• Sự công nhận, khẳng định lại quan hệ của quốc gia công nhận đối với đường lối, chính sách, chế độ kinh tế, chính trị của bên được công nhận.
• Sự công nhận thể hiện ý định của quốc gia công nhận muốn thiết lập quan hệ bình thường trong nhiều lĩnh vực với thực thể được công nhận.

3. Điều kiện làm phát sinh vấn đề công nhân trong luật quốc tế

Dựa trên 2 nguyên tắc cơ bản của Luật quốc tế:

• Nguyên tắc bình đẳng chủ quyền giữa các quốc gia.
• Nguyên tắc các quốc gia có nghĩa vụ hợp tác.

4. Các thể loại công nhận quốc tế

4.1. Công nhận quốc gia mới:

Quốc gia ra đời trong những trường hợp sau đây:

• Do kết quả của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc làm xuất hiện một quốc gia độc lập, có chủ quyền.
• Do thắng lợi của cách mạng xã hội làm xuất hiện một quốc gia có chế độ chính trị – xã hội mới.
• Do sự phân tách lãnh thổ.

=> Trong quan hệ quốc tế, công nhận chỉ đặt ra khi có sự xuất hiện của quốc gia mới trên trường quốc tế. Công nhận quốc gia mới chính là công nhận chủ thể mới của luật quốc tế.

4.2. Công nhận chính phủ mới:

Việc công nhận chính phủ mới chỉ được đặt ra trong trường hợp chính phủ mới được thành lập không bằng con đường hợp hiến (chính phủ De facto).

Đa số các luật gia trên thế giới cho rằng tính hữu hiệu là cơ sở, tiêu chuẩn để công nhận chính phủ mới.Như vậy, một chính phủ mới bảo đảm được tính hữu hiệu nếu nó đáp ứng được các điều kiện sau đây:

– Được đông đảo quần chúng nhân dân tự nguyện ủng hộ.

– Có đủ khả năng duy trì và thực hiện quyền lực nhà nước trong một thời gian dài.

– Có khả năng kiểm soát toàn bộ hoặc phần lớn phần lãnh thổ quốc gia một cách độc lập và tự quản lý được mọi công việc của quốc gia.

4.3. Các loại công nhận khác:

– Công nhận mặt trận dân tộc giải phóng.

– Công nhận chính phủ lưu vong.

– Công nhận các bên tham chiến và công nhận các bên khởi nghĩa.

5. Các hình thức công nhận quốc tế

Có 2 hình thức công nhận chủ yếu: Công nhận de facto và công nhận de jure. Ngoài ra, còn có hình thức công nhận ad hoc (công nhận vụ việc).

5.1. Công nhận de facto

Là sự công nhận chính thức nhưng ở mức độ không đầy đủ và trong một phạm vi không toàn diện. Về mặt thời gian, công nhận de facto thường là thời kì quá độ để chuyển đến công nhận de jure. Sau công nhận de facto thì thường 2 bên xác lập các quan hệ về lãnh sự và kí kết các điều ước mang tính chất kinh tế – hành chính.

5.2. Công nhận de jure

Là sự công nhận chính thức ở mức độ đầy đủ nhất trong một phạm vi toàn diện nhất. Công nhận de jure thường dẫn đến việc xác lập dễ dàng các quan hệ ngoại giao và kí kết các ĐƯQT trong mọi lĩnh vực.

5.3. Công nhận ad hoc

Là hình thức công nhận đặc biệt, tức là quan hệ giữa các bên chỉ phát sinh trong phạm vi nhất định nhằm tiến hành một số công việc cụ thể nào đó và quan hệ này sẽ chấm dứt ngay sau khi hoàn thành công việc mà các bên quan tâm.

6. Các phương pháp công nhận quốc tế

6.1. Công nhận minh thị

Là công nhận được thể hiện một cách minh bạch, rõ ràng của quốc gia công nhận trong các văn bản chính thức (bằng cách gửi văn thư ngoại giao, điện tín) trong đó nêu rõ quyết định công nhận của bên công nhận đối với bên được công nhận hay cũng có thể bằng cách kí kết các điều ước nói rõ sự kí kết của các bên.

6.2. Công nhận mặc thị

Là sự công nhận được thể hiện một cách kín đáo, ngấm ngầm trong đó bên được công nhận hoặc các bên khác phải dựa vào các quy phạm tập quán pháp nhất định hoặc các nguyên tắc suy diễn trong quan hệ quốc tế mới làm sang tỏ được ý định công nhận.

Phương pháp công nhận mặc thị có thể được thực hiện qua việc thiết lập các quan hệ ngoại giao, lãnh sự, kí kết các ĐƯQT có ghi đầy đủ, rõ ràng tên gọi của các bên.

7. Hệ quả pháp lý của việc công nhận quốc tế

• Việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa quốc gia (chính phủ) công nhận và quốc gia (chính phủ) được công nhận là hệ quả pháp lý quan trọng nhất của sự công nhận quốc tế.
• Việc thiết lập quan hệ lãnh sự là một hệ quả pháp lý quan trọng của sự công nhận. Các luật gia đều thống nhất với nhau rằng việc công nhận de facto sẽ tạo cơ sở pháp lý để các bên hữu quan thiết lập quan hệ lãnh sự với nhau.
• Việc ký kết các điều ước quốc tế song phương giữa hai bên mà trong đó có quy định một cách cụ thể các quyền và nghĩa vụ cụ thể của các ký kết là một hệ quả pháp lý quan trọng của sự công nhận.
• Tạo điều kiện cho các quốc gia được công nhận tham gia vào các hội nghị quốc tế và các tổ chức quốc tế phổ cập rộng rãi.
• Làm phát sinh các hệ quả pháp lý khác, chẳng hạn như tạo điều kiện thuận lợi cho quốc gia được hưởng quyền miễn trừ tại lãnh thổ của quốc gia công nhận, tạo cơ sở pháp lý để công nhận giá trị pháp lý của pháp luật nước được công nhận tại nước công nhận…

Câu 26: Phân tích chế định kế thừa Quốc gia trong Luật Quốc tế

– Kế thừa theo Luật quốc tế là việc chủ thể mới của Luật quốc tế tiếp nhận quyền hạn và nghĩa vụ mà chủ thể cũ đã thực hiện trước đó.

– Cơ sở của vấn đề kế thừa:

+ Công ước Viên về kế thừa theo Điều ước quốc tế thông qua ngày 22/8/1978

+ Công ước Viên về kế thừa tài sản, hồ sơ lưu trữ và công nợ quốc gia thông qua ngày 7/4/1983.

– Cơ sở làm phát sinh sự kế thừa

+ Sự xuất hiện trên trường quốc tế những quốc gia mới hoặc có sự chuyển nhượng 1 bộ phận lãnh thổ của quốc gia này sang quốc gia khác.

– Đặc điểm của kế thừa quốc gia:

+ Chủ thể của quan hệ thừa kế: quốc gia để lại kế thừa & quốc gia kế thừa

+ Đối tượng của kế thừa: là các quyền và nghĩa vụ quốc tế về lãnh thổ, điều ước quốc tế, tài sản quốc gia, vấn đề quy chế thành viên tại các tổ chức quốc tế.

– Các trường hợp kế thừa quốc gia:

+ Kế thừa quốc gia sau cách mạng xã hội

+ Kế thừa quốc gia do kết quả của phong trào giải phóng dân tộc

+ Kế thừa quốc gia khi hợp nhất hoặc giải thể quốc gia liên bang

+ Kế thừa trong trường hợp có thay đổi lớn về lãnh thổ

Câu 27: Khái niệm điều ước quốc tế và luật điều ước quốc tế. Phân loại điều ước quốc tế.

– Điều ước quốc tế: là văn bản ghi nhận sự thỏa thuận giữa các chủ thể luật quốc tế mà trước tiên và chủ yếu là các quốc gia, nhằm thiết lập những quy tắc pháp lý bắt buộc nhằm ấn định, thay đổi, hủy bỏ các quyền và nghĩa vụ giữa các chủ thể đó với nhau.

– Luật điều ước quốc tế: là tổng thể các nguyên tắc, các QPPLQT, điều chỉnh quan hệ về ký kết và thực hiện điều ước quốc tế của các chủ thể luật quốc tế.

– Phân loại điều ước quốc tế:

+ Căn cứ vào số lượng chủ thể tham gia ký kết, có các loại: điều ước song phương, điều ước đa phương, điều ước ký kết giữa các quốc gia, các tổ chức quốc tế…

+ Căn cứ vào lĩnh vực điều chỉnh của điều ước, có: điều ước về chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học – kỹ thuật …

+ Căn cứ vào phạm vi áp dụng, có các loại: điều ước song phương, điều ước khu vực, điều ước toàn cầu…

Câu 28: Mối liên hệ giữa điều ước quốc tế và tập quán quốc tế

– Tập quán quốc tế: là hình thức pháp lý chứa đựng quy tắc xử sự chung, hình thành trong thực tiễn quan hệ quốc tế và được các chủ thể Luật quốc tế thừa nhận là luật.

– Mối quan hệ: Điều ước quốc tế và tập quán quốc tế có mối quan hệ biện chứng, tác động qua lại đối với nhau.

– Biểu hiện:

+ Sự tồn tại của 1 điều ước quốc tế không có ý nghĩa loại bỏ giá trị áp dụng của 1 tập quán quốc tế tương đương về nội dung, mặc dù trong nhiều trường hợp điều ước quốc tế có giá trị ưu thế hơn.

+ Tập quán quốc tế có ý nghĩa là cơ sở hình thành điều ước quốc tế và ngược lại.

+ Quy phạm tập quán có thể bị thay đổi, hủy bỏ bằng con đường điều ước quốc tế và ngược lại.

+ Tập quán quốc tế tạo điều kiện mở rộng hiệu lực của điều ước quốc tế.

Câu 29: Vấn đề hiệu lực của Điều ước quốc tế. Điều kiện để điều ước quốc tế có hiệu lực. Thời điểm có hiệu lực của ĐƯQT.

– ĐƯQT có hiệu lực thi hành khi thỏa mãn điều kiện:

+ Điều kiện chủ quan:

• Phải được ký kết trên cơ sở tự nguyện, bình đẳng;
• Phù hợp với thẩm quyền theo quy định của PL quốc gia.

+ Điều kiện khách quan:

• Phù hợp với các quy phạm Jus Cogens (các nguyên tắc cơ bản) của Luật quốc tế

– Khi một điều ước quốc tế phát sinh hiệu lực sẽ ràng buộc các bên kết ước trong toàn lãnh thổ (không gian) thuộc phạm vi điều chỉnh của điều ước đó, trừ khi có quy định khác (ví dụ: điều ước có các điều khoản loại trừ hoặc hạn chế việc áp dụng đối với những bộ phận lãnh thổ nhất định) trong quá trình thực hiện điều ước các quốc gia thành viên vẫn có thể thông báo rút lại việc không áp dụng về mặt lãnh thổ hoặc tuyên bố mở rộng phạm vi áp dụng về mặt lãnh thổ.

– Thời điểm có hiệu lực của ĐƯQT:

+ Đa số các ĐƯQT điều chỉnh các lĩnh vực: hợp tác thương mại, hàng hải, du lịch… thường được xác lập rõ ràng, chính xác thời điểm bắt đầu có hiệu lực và kết thúc hiệu lực của điều ước đó. Thời điểm bắt đầu thường là ngày các điều kiện cụ thể được trù liệu trong ĐƯQT được thỏa mãn. (VD: khi có đủ số lượng nhất định các quốc gia chấp nhận sự ràng buộc của điều ước…)

+ Một số ĐƯQT chỉ xác định thời điểm bắt đầu có hiệu lực mà không quy định thời điểm kết thúc hiệu lực. (VD: Hiến chương LHQ năm 1945, Công ước Luật biển năm 1982…)

Câu 30. Hiệu lực của điều ước quốc tế đối với nước thứ 3 .

– Luật điều ước quốc tế quy định một điều ước quốc tế không tạo ra nghĩa vụ hay quyền hạn nào cho một quốc gia thứ ba, tức quốc gia không phải thành viên của điều ước, trừ khi có sự đồng ý của quốc gia đó (Điều 34 Công ước Viên năm 1969).

– Luật quốc tế nói chung và điều ước quốc tế nói riêng được hình thành trên cơ sở của sự thỏa thuận. Với quốc gia thứ ba trong phần nghĩa vụ, nếu chấp thuận phải thể hiện rõ ràng bằng văn bản và nghĩa vụ này chỉ có thể bị hủy bỏ hoặc sửa đổi khi có sự đồng ý của các thành viên điều ước, và của quốc gia thứ ba. Điều ước có thể phát sinh hiệu lực với quốc gia thứ ba trong một số trường hợp sau đây:

+ Điều ước có điều khoản tối huệ quốc .

+ Điều ước tạo ra các hoàn cảnh khách quan. Đây là điều ước mà quốc gia thứ ba phải tôn trọng và tính đến trong quan hệ của họ với những quốc gia liên quan, như điều ước liên quan đến giao thông trên các sông quốc tế (sông Ranh, sông Đanuyp..), kênh đào quốc tế (kênh đào Panama, kênh đào Suez) và eo biển quốc tế (eo biển Gibranta, eo biển Thổ Nhĩ Kì), điều ước về phân định biên giới.

+ Điều ước được quốc gia thứ ba viện dẫn áp dụng với tính chất của tập quán quốc tế.

Câu 31. Các trường hợp chấm dứt hiệu lực của điều ước quốc tế

Chấm dứt điều ước quốc tế: Có thể dứt hoàn toàn hoặc tạm thời đình chỉ.

– Những tác động mang tính khách quan: như đối tượng của của điều ước đã bị hủy bỏ hoặc không tồn tại do sự xuất hiện của một quy phạm bắt buộc chung của Luật quốc tế. Theo Điều 62 công ước Viên năm 1969 một quốc gia có thể viện dẫn các điều kiện hoàn cảnh hiện tại so với các điều kiện hoàn cảnh điều kiện lúc tham gia điều ước mà các bên không dự kiến để làm cơ sở để để chấm dứt, rút khỏi điều ước. (không áp dụng với điều ước xác lập biên giới)

Ngoài ra nếu hoàn cảnh là do sự vi phạm của bên nêu lý do thi điều ước vẫn có hiệu lực.

– Yếu tố chủ quan tác động đến thực hiện điều ước thường xảy ra khi có sự vi phạm cơ bản đối với một điều ước. Trường hợp này được áp dụng trên nguyên tắc có đi có lại nhắm đảm bảo sự bình đẳng về quyền lợi giữa các bên kí kết.

Câu 32. Pháp luật điều chỉnh việc kí kết điều ước quốc tế

Thẩm quyền ký điều ước quốc tế theo điều 13 Luật điều ước quốc tế năm 2016 thì: Căn cứ vào nhiệm vụ, quyền hạn, yêu cầu hợp tác quốc tế, cơ quan quy định tại Điều 8 của Luật này đề xuất để Chính phủ trình Chủ tịch nước quyết định ký điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước hoặc để Chính phủ quyết định ký điều ước quốc tế nhân danh Chính phủ. Trước khi đề xuất ký điều ước quốc tế, cơ quan đề xuất phải lấy ý kiến của cơ quan, tổ chức có liên quan, ý kiến kiểm tra của Bộ Ngoại giao và ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp.

Trong trường hợp cơ quan, tổ chức có liên quan đã có ý kiến về việc đàm phán điều ước quốc tế mà dự thảo điều ước quốc tế đề xuất ký có nội dung không thay đổi so với nội dung đàm phán đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép thì cơ quan đề xuất lấy ý kiến kiểm tra của Bộ Ngoại giao, ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp; không nhất thiết phải lấy ý kiến của cơ quan, tổ chức có liên quan khác.

Câu 33. Nguyên tắc kí kết điều ước quốc tế ,các giai đoạn kí kết điều ước quốc tế

1. Nguyên tắc kí kết điều ước quốc tế :

– Nguyên tắc tự nguyện bình đẳng trong quá trình kí kết điều ước quốc tế :

+ Sự tự nguyện bình đẳng trong các quan hệ điều ước trở thành một trong những căn cứ để đánh giá tính hợp pháp của điều ước quốc tế.

+ Nguyên tắc này góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể kí kết trong các quan hệ pháp luật quốc tế ,tránh sự áp đặt từ bên ngoài với mục đích thôn tính hay tạo ra tình trạng phải lệ thuộc kinh tế, chính trị vào quốc gia khác.

+ Nguyên tắc này tạo cơ sở để duy trì tương quan có lợi cho hòa bình, an ninh và ổn định từng khu vực cũng như trên phạm vi toàn cầu .

+ Nguyên tắc điều ước quốc tế phải có nội dung phù hợp với các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế

+ Các nguyên tắc cơ bản của Luật quốc tế đã thừa nhận là “thước đo” giá trị hợp pháp của các quy phạm pháp luật quốc tế khác.

+ Quy phạm pháp luật dù tồn tại dưới hình thức nào đều phải có nội dung không trái với các nguyên tắc cơ bản của Luật quốc tế.

– Nguyên tắc Pacta Sunt Servanda.

+ Điều 26 Công ước viên năm 1969 quy định: “mọi điều ước đã có hiệu lực đều ràng buộc các bên tham gia điều ước và phải được các bên thi hành một cách thiện chí.”

+ Sự tận tâm, thiện chí của chủ thể kí kết vừa là cơ sở, vừa là bảo đảm quan trọng để chủ thể kí kết tự ràng buộc vào nghĩa vụ thực hiện các quy định của Luật điều ước nói chung và điều ước quốc tế nói riêng với tính chất là cam kết quốc tế tồn tại song hành cùng các điều khoản thỏa thuận trong điều ước.

2. Các giai đoạn kí kết điều ước quốc tế

– Đàm phán, soạn thảo và thông qua văn bản điều ước;

– Kí,phê chuẩn ,phê duyệt ,gia nhập điều ước quốc tế;

– Bảo lưu điều ước quốc tế.

Câu 34. Trình bày chế định gia nhập điều ước quốc tế.

Việc gia nhập điều ước quốc tế là việc một nước tuyên bố thừa nhận một điều ước quốc tế đã có hiệu lực với các nước khác nay cũng có hiệu lực ràng buộc với mình. Việc gia nhập điều ước quốc tế chỉ đặt ra với các điều ước mở. Việc gia nhập này cũng chỉ đặt ra với những nước không ký kết điều ước ngay từ đầu.

Điều ước mở là điều ước trong đó có điều khoản cho phép các nước thứ ba gia nhập sau khi điều ước đã có hiệu lực – đồng nghĩa với việc nó chỉ đặt ra với điều ước đa phương.

Gia nhập, giống phê chuẩn và phê duyệt, thường được thực hiện thông qua việc gửi văn kiện gia nhập đến quốc gia hoặc cơ quan của tổ chức quốc tế có chức năng bảo quản điều ước đó. Ngoại trừ một số điều ước quốc tế nhất định, hầu hết các điều ước đa phương đều cho phép các quốc gia gia nhập.

Thủ tục gia nhập được quy định cụ thể trong phần cuối cùng của điều ước.

Trừ khi điều ước có quy định khác, thời điểm xác định ràng buộc với điều ước quốc tế bằng hình thức gia nhập có thể được tính khi các bên ký kết trao đổi các văn kiện gia nhập tại cơ quan lưu chiểu và khi thông báo những văn kiện gia nhập cho các quốc gia kết ước hoặc cho các cơ quan lưu chiểu.

Tùy từng quốc gia khác nhau mà có những quy định khác nhau về cơ quan có thẩm quyền thực hiện việc gia nhập điều ước quốc tế và khi nào thực hiện hành vi đó. Ví dụ như ở Việt Nam, thẩm quyền quyết định việc gia nhập thuộc Quốc hội, Chính phủ, Chủ tịch nước.

Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã tham gia 50 điều ước quốc tế đa phương chủ yếu bằng phương thức gia nhập. Trình tự gia nhập điều ước quốc tế đã được quy định tại Điều 12 – Pháp lệnh về kí kết và thực hiện điều ước quốc tế của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1998.

Câu 35. Khái niệm và so sánh giữa phê chuẩn và phê duyệt điều ước quốc tế.

Khái niệm phê chuẩn và phê duyệt khá giống nhau: chúng đều là việc cơ quan có thẩm quyền của một nước chính thức xác nhận điều ước quốc tế mà đại diện toàn quyền của nước mình đã ký có hiệu lực ràng buộc đối với quốc gia đó. Việc phê chuẩn, phê duyệt chỉ đặt ra với những điều ước quốc tế các quốc gia tham gia từ đầu.

Sự khác biệt giữa hai loại này là thẩm quyền phê chuẩn, phê duyệt điều ước quốc tế thuộc những cơ quan khác nhau đảm nhiệm. Thẩm quyền này được quy định tùy theo pháp luật của từng quốc gia.

Theo pháp luật Việt Nam:

– Thẩm quyền phê chuẩn: được tiến hành ở các cơ quan hành pháp – quốc hội hoặc chủ tịch nước.

– Thẩm quyền phê duyệt: được tiến hành ở các cơ quan hành pháp – chính phủ.

Phê chuẩn có mức độ quan trọng hơn so với phê duyệt vì chỉ những điều ước quốc tế quan trọng được các bên quy định cần thiết phê chuẩn thì mới cần phê chuẩn và việc phê chuẩn thuộc thẩm quyền của cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất.

Và tại hầu hết các nước thì thẩm quyền phê chuẩn cũng được giao cho Quốc hội, trong khi thẩm quyền phê duyệt giao cho cơ quan hành pháp.

Câu 36. Trình bày và phân tích chế định giải thích điều ước quốc tế trong Luật điều ước quốc tế.

Để thực hiện điều ước quốc tế đòi hỏi các bên phải hiểu đúng, chính xác các quy định của điều ước quốc tế. Vấn đề giải thích điều ước được đặc biệt quan tâm khi các bên ký kết có ý kiến bất đồng về ý nghĩa thực sự của một hoặc một số điều khoản trong điều ước vì điều ước quốc tế được viết bằng 6 thứ tiếng được quy định đều có hiệu lực pháp lý. Việc giải thích ở đây phải mang ý nghĩa tổng thể để nhằm đảm bảo một cách hiểu thống nhất. Thông thường, các văn bản điều ước được giải thích bằng tiếng anh hoặc tiếng pháp. Còn đối với một số văn bản khác, việc giải thích sẽ phụ thuộc vào việc văn bản đó quy định giải thích bằng thứ tiếng nào.

Yêu cầu của việc giải thích điều ước:

• Điều ước phải được giải thích thiện chí, phù hợp với ý nghĩa thông thường của các thuật ngữ được sử dụng trong điều ước và trong mối quan hệ với đối tượng và mục đích của điều ước.
• Việc giải thích điều ước phải căn cứ vào nội dung văn bản điều ước, các thỏa thuận có liên quan đến điều ước được các bên chấp nhận trong khi ký kết điều ước, các thỏa thuận sau này của các bên về giải thích và thực hiện điều ước, thực tiễn thực hiện điều ước liên quan đến việc giải thích điều ước và các quy định thích hợp của pháp luật quốc tế.

Việc giải thích điều ước quốc tế được xem là chính thức hay không phụ thuộc vào thẩm quyền giải thích, có hai loại là giải thích chính thức và giải thích không chính thức.

Giải thích chính thức là giải thích của các cơ quan có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.

Giải thích không chính thức là giải thích của các luật gia, các nhà nghiên cứu luật pháp.

Nhưng dù giải thích theo cách nào thì những cách giải thích này cũng không mang giá trị ràng buộc đối với các bên trừ khi các bên đó chấp nhận. Còn trong phạm vi quốc gia, việc giải thích nói trên sẽ được các cơ quan hữu quan tuân thủ.

Câu 37. Trình bày và phân tích chế định thực hiện điều ước quốc tế trong luật về điều ước quốc tế.

1. Luật quốc tế:

Cơ sở pháp lý: Hiến chương Liên hợp quốc 1945

1.1. Giải thích điều ước quốc tế: Đã trả lời ở câu 38

1.2. Đăng ký và công bố điều ước quốc tế: Điều 102 Hiến chương Liên hợp quốc quy định: “mọi hiệp ước và công ước do bất cứ thành viên nào của Liên hợp quốc ký kết sau khi hiến chương này có hiệu lực phải được đăng ký tại ban thư ký và do ban này công bố càng sớm càng tốt”. Điều 102 cũng quy định nếu không đăng ký theo quy định của khoản 1 điều này thì không bên nào của điều ước có quyền viện dẫn hiệp ước hoặc công ước đó trước các cơ quan Liên hợp quốc.

1.3. Thực hiện điều ước: Khi điều ước thỏa mãn các điều ước để điều ước có hiệu lực thì các bên phải tuân theo các điều khoản mà mình đã ký kết trong điều ước.

2. Luật Việt Nam:

Cơ sở pháp lý: Luật ký kết và gia nhập điều ước quốc tế năm 2005, có hiệu lực ngày 1/1/2006.

Cụ thể quy định tại chương 7: thực hiện điều ước quốc tế

Câu 38: Đăng ký điều ước quốc tế và hệ quả của của việc đăng ký điều ước quốc tế:

Điều 102 Hiến chương Liên hợp quốc quy định: “Mọi hiệp ước và công ước do bất cứ thành viên nào của Liên hợp quốc ký kết sau khi hiến chương này phải được đăng ký tại ban thư ký và do ban này công bố càng sớm cáng tốt”, nếu không đăng ký theo quy định của khoản 1 điều này thì không có bên nào có quyền viện dẫn hiệp ước trước cơ quan của Liên hợp quốc.

Về nguyên tắc điều ước có đăng ký hay không đăng ký không có ảnh hưởng đến hiệu lực của điều ước. Vì vậy việc đăng ký hay không sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào quyền của mỗi quốc gia.

Hệ quả pháp lý: khi đăng ký điều ước và công ước tai ban thư ký Liên hợp quốc các quốc gia có quyền viện dẫn nó trước cơ quan của Liên hợp quốc. Là cơ sở pháp lý để giải quyết tranh chấp tại Liên hợp quốc.

Câu 39: Các biện pháp bảo đảm thực hiện điều ước :

Căn cứ vào pháp lệnh về việc ký kết và thực hiện điều ước quốc tế ngày 20/8/1998 về việc đảm bảo thực hiện điều ước quốc tế:

– Cơ quan đề xuất ký kết phải trình Chính phủ kế hoạch thực hiện điều ước quốc tế đã được ký kết, trong đó nêu rõ tiến trình thực hiện, các biện pháp tổ chức, quản lý, tài chính và những đề nghị khác để bảo đảm việc thực hiện điều ước quốc tế.

Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao phải báo cáo Uỷ ban thường vụ Quốc hội về việc thực hiện các điều ước quốc tế đã được ký kết.

– Các Bộ, ngành hữu quan trong phạm vi, nhiệm vụ và quyền hạn của mình có trách nhiệm thực hiện điều ước quốc tế mà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ký kết.

– Trong trường hợp điều ước quốc tế bị vi phạm thì cơ quan đề xuất ký kết hoặc cơ quan nhà nước hữu quan phối hợp với Bộ Ngoại giao kiến nghị Chính phủ những biện pháp cần thiết để bảo vệ quyền và lợi ích của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

– Hàng năm và khi có yêu cầu, cơ quan đề xuất ký kết, cơ quan nhà nước hữu quan có văn bản báo cáo Chính phủ, Chủ tịch nước về việc thực hiện điều ước quốc tế đã được ký kết, đồng thời gửi Bộ Ngoại giao để theo dõi.

– Trong trường hợp việc thực hiện điều ước quốc tế đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thì cơ quan đề xuất ký kết, cơ quan nhà nước hữu quan có trách nhiệm tự mình hoặc kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền kịp thời sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật đó theo quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Câu 40: Phân loại điều ước quốc tế, thẩm quyền ký kết các điều ước quốc tế theo pháp luật Việt Nam

Căn cứ vào Luật ký kết, gia nhập và thực hiện điều ước quốc tế năm 2005 có hiệu lực ngày 1/1/2006.

Các loại điều ước quốc tế: Điều ước quốc tế hai bên hoặc nhiều bên mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc gia nhập bao gồm:

a) Điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước;

b) Điều ước quốc tế nhân danh Chính phủ.

Điều ước quốc tế được ký kết hoặc gia nhập nhân danh Nhà nước trong các trường hợp sau đây:

a) Điều ước quốc tế do Chủ tịch nước trực tiếp ký với người đứng đầu Nhà nước khác;

b) Điều ước quốc tế về hòa bình, an ninh, biên giới, lãnh thổ, chủ quyền quốc gia;

c) Điều ước quốc tế về quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, về tương trợ tư pháp;

d) Điều ước quốc tế về tổ chức quốc tế phổ cập và tổ chức quốc tế khu vực quan trọng;

đ) Điều ước quốc tế được ký kết nhân danh Nhà nước theo thỏa thuận với bên ký kết nước ngoài.

Điều ước quốc tế được ký kết hoặc gia nhập nhân danh Chính phủ trong các trường hợp sau đây:

a) Để thực hiện điều ước quốc tế đã được ký kết hoặc gia nhập nhân danh Nhà nước;

b) Điều ước quốc tế về các lĩnh vực, trừ các trường hợp quy định tại điểm b và điểm c khoản 2 Điều này;

c) Điều ước quốc tế về các tổ chức quốc tế, trừ trường hợp quy định tại điểm d khoản 2 Điều này;

d) Điều ước quốc tế được ký kết nhân danh Chính phủ theo thỏa thuận với bên ký kết nước ngoài.

---

Ghi chú: Bài viết được được tặng hoặc được sưu tầm hoặc được biên tập với mục đích tuyên truyền pháp luật. Nếu phát hiện đáp án chưa chính xác, vui lòng góp ý tại phần Bình luận. Nếu phát hiện vi phạm bản quyền vui lòng gửi thông báo cho chúng tôi, kèm theo tài liệu chứng minh vi phạm qua Email: banquyen.vpludvn@gmail.com; Đồng thời, chúng tôi cũng rất mong nhận được tài liệu tặng từ quý bạn đọc qua Email: nhantailieu.vpludvn@gmail.com. Xin cảm ơn quý bạn đọc đã quan tâm tới Viện Pháp luật Ứng dụng VIệt Nam.